Çocuğum Yalan Söylüyor Ne Yapmalıyım

Yalan söylemek bazen masumca görülür ya duyarlı bir sebebi olduğuna inanırız. Bazen karşıdaki kişinin kırılmaması için sığınılan bir kaçış yeri olur bazen de karşıdaki insanı aldatmak, kişisel çıkar sağlamak için söyleriz büyük yalanlarımızı. Tabi bu söylediğim yetişkinler için geçerlidir. Peki çocuklar neden yalan söyler? Çocukların yalanları ya bir oyun ya bir hayal dünyası ürünü ya da şiddete meyilli ebeveynden korunma çabasıdır.

Çocuklar nesnel gerçekliği iyi değerlendiremez ve herkesçe bilinen bir durumu farklı algılayıp farklı anlatabilir. Ebeveynler burada çocuğun yalan söylediğini düşünebilir lakin aslında çocuk o an kendine göre son derece dürüsttür ve kendisine verilen tepkileri anlayamaz. ” Ne dedim ki şimdi” diye bir iç ses yankılanır çocuğun dünyasında.

Çocukların hayal dünyası bir yetişkinin hayal edemeyeceği kadar geniştir. Çocuk bazen hayal dünyasını o kadar yoğun yaşar ve bunu yaşatır ki ebeveynler yine çocuklarında yalan söyleme davranışlarının olduğunu düşünür. Üç beş yaş arası çocukların hayal dünyasına yetişkin bireyler yetişemez ve çocuğu anlayamazlar.

Hayal dünyası ürünü yalanlara en çok çocuklar birbirleriyle oynarken rastlarsınız. Çocuklar kendi aralarında bir çeşit eşitlik sağlamaya yönelik abartılı tasvirlerde bulunur. “Babam kocaman havuzlu ev aldı” diyen çocuğa diğer çocuk “bizimde kocaman arabamız var evden bile büyük” diyebilir bunu duyan üçüncü çocuk “dünyanın en hızlı arabası bizim” diyebilir. Bu davranış çocukların kendi aralarında eşitlik sağlamaya yönelik masum bir çabanın ürünü olabilir. Asla aldatma ve çıkar sağlama gibi bir amaçları olmaz. Peki çocuklar yalan söylemeyi nasıl öğrenir?

Çocuklar masum ve dürüst bir şekilde büyürlerken onları bekleyen bir tehlike vardır. Çevrelerinden öğrendikleri ve yaşları gereği sonuçlarını hesaplayamadıkları yalanı keşfederler. Olumsuz çevre koşulları masum bir çocuğa aldatma amaçlı yalan söylemeyi öğretebilir. Burada en önemli iki kişi vardır, bunlar anne ve babadır. “Doktora gidiyoruz” deyip misafirleri savuşturan anne babanın gezmeye gittiğini gören çocuk artık aldatma amaçlı yalan söylemeyi öğrenmiştir.

Çocuklar bazen de kendileri için sıkıntı veren,çatışma yada kıskançlık yaratan üzücü bir durumu bilinçdışı bastırmak, yok etmek için yalan söyler. Bu yalanı söylerken çocukta bir sevinç ve garip bir kaygısızlık vardır. Yalanı duyan yetişkin birey şaşırır hatta korkuya kapılabilir. Kardeş çatışması yaşayıp, kardeşini aşırı kıskanan ve onunla anlaşamayan çocuk ” kardeşim hastalandı öldü” derken hem sevinçli hemde aşırı kaygısız görünecektir. Bu yalanlar patolojik yalanlardır ve çocuğun üzücü bir durumdan böyle bir yöntemle kaçınması ebeveynlerin kendi davranışları üzerinde düşünmesini gerektiren bir durumdur. Çocuklarda yalan söylemeyi önleme, yalan söyleyen çocuğa nasıl davranılmalı, yalancı çocuklara nasıl davranmalıyız gibi sorular ebeveynlerin kafalarını kurcalamaktadır.

Çocuklarda yalan söylemenin önlenebilmesi için ilk başta ebeveynlerin dürüst olması gerekir. Erkek çocuklar babalarına, kız çocuklar annelerine benzemeye çalışır ve bunlardan birinin yalan söylediğine şahit olmaları onları yalan söylemek için çabalamaya bile itebilir. Yani çocuk sadece annesine babasına benzemiş olmak için yalan söylemeye çalışabilir.

Çocukların cezadan, şiddetten ve olumsuz durumlardan kaçınmak için yalana başvurmaları en çok rastlanan durumdur. Çocuğa yaptığı hatalar karşısında aşırı tepkiler gösterilmesi,  çocukta “yalan söylersem bana kızmazlar beni dövmezler yada bana bağırmazlar” mantığını oluşturacak ve yalan söylediğinde bir defa bile olumsuz durumlardan kaçınmasıyla birlikte yalan söyleme davranışı pekişecektir. Ebeveyn öfkesinden kaçıp yalana sığınan yalana alışan çocuklar yine olumsuz  ebeveyn davranışlarının sonucudur. Çocuğa şiddet göstermek yalanın en büyük sebeplerinden biridir.

Mükemmelliyetçi anne baba tutumları çocukların üzerinde aşırı baskı oluşturacak ve çocuk başarı bakımından ebeveynini tatmin edemeyeceğini düşündüğünde yalana başvuracaktır. Karne günü teşekkür alan öğrencilerin sahte bir şekilde internet kafelerde takdir belgesi yaptırmaları buna örnektir. Çocuklardan başaramayacakları şeyler beklemek yerine onların başarabildiklerini ödüllendirdiğimizde çocuk zaten başarmaya devam etmek için çabalayacak ve üst sınırları zorlayacaktır.

Çocuklara “doğru söylersen kızmayacam” dedikten sonra doğruyu duyan ebeveynin aşırı tepki göstermesi, bağırması ya da şiddete başvurması çocukta yalana sığınma davranışını arttıracaktır. Hatta ebeveyninin yalanına da şahit olmuştur çocuk “hani doğruyu söylediğimde kızmayacaktınız siz de yalan söylüyorsunuz işte.”

Ebeveynler, çocuklarını “yalancı” olarak etiketlendiğinde, çocuklarıyla iletişim kurarken “yalancı” tabirini kullandığında, çocuk artık yalan söylemeye yönelik tüm kararsızlığını yitirecek ve zaten yalancıyım diye düşünerek çekinmeden yalan söylemeye devam edecektir.

Çocukların yalanları masumdur ve aldatmaya yönelik değildir. Aldatma amaçlı yalan söyleyen bir çocuğunuz varsa ya annesi olarak sizin ya da babası olarak yine sizin yalanınıza şahit olmuştur. Çocuğum yalan söylüyor ne yapmalıyım diyen anne ve baba dürüst çocuklar yetiştirmenin temelinde dürüst bir anne baba olmanın şart olduğunu bilmelidir.